Η Μόδα στην Τέχνη

 

 

 

 

 

 

 Πρωτοποριακοί καλλιτέχνες, όπως ο Picasso, o Matisse και o Van Gogh, έκαναν την υπέρβαση και πήγαν αντίθετα στο ρεύμα των καλλιτεχνών του 19ου αιώνα που δημιουργούσαν σ’ ένα πολιτιστικό καθεστώς του οποίου τους κανόνες έθεταν οι ευγενείς, κρίνοντας τι είναι και τι δεν είναι τέχνη. Ο δρόμος της αμφισβήτησης ήταν αυτός που ακολούθησαν οι πρωτοποριακοί καλλιτέχνες, αυτοί δηλαδή που θέλησαν πρώτα και κύρια να γνωρίσουν τα δικά τους όρια και τις δικές τους δυνατότητες. Αυτοί ήταν που πραγματοποίησαν αρχικά την πορεία προς την αυτεπίγνωση, την πορεία προς την αναζήτηση της ατομικότητας προκειμένου να πετύχουν την εύρεση νέων ηθικών και πνευματικών δυνατοτήτων για να γίνει μετέπειτα εφικτή η ρήξη με το παλαιό καθεστώς, την εικαστική «γραφειοκρατία» και τα κλειστά κοινωνικά σχήματα.

Οι πρωτοποριακοί καλλιτέχνες δεν έβλεπαν το έργο τους ως τελικό προϊόν, ούτε το αριστούργημα ως αυτοσκοπό. Αντίθετα, έβλεπαν το έργο ως διαδρομή, ως ενέργεια, ως στρατηγική επαρκούς αμφισβήτησης, ως τακτική αναζήτησης νέων χώρων δράσης. Έβλεπαν, ακόμα, την τέχνη μέσα από μια ολιστική προσέγγιση, ξεπερνώντας την αφήγηση, τη μίμηση και την παραστατικότητα. Δεν τους ενδιέφερε να δώσουν έτοιμη τροφή στον θεατή. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν μέσα από την πρόκληση να ξυπνήσουν το νοητικό πεδίο του θεατή και να του θέσουν ερωτήματα. Ερωτήματα χωρίς έτοιμες απαντήσεις, προκειμένου ο θεατής να προβεί με τη σειρά του στην αναζήτηση και στην προσωπική ενδοσκόπηση.

Και κάπου εκεί, γύρω στο 1860 και με τη δημιουργία της έκθεσης των απορριφθέντων έργων από τον Ναπολέοντα, αρχίζει να αναδύει και το φαινόμενο της μόδας ως έκφραση τέχνης. Δειλά στην αρχή, η μόδα απεκδύει τον μανδύα του κοινωνικού στίγματος και της κοινωνικής τάξης. Η ραπτική τίθεται στην ανάγκη της εξατομίκευσης, περιορισμένη βέβαια στην αρχή, στις τάξεις των ευγενών. Αυτό είναι το κομβικό σημείο της γέννησης της υψηλής ραπτικής. Στην ουσία, όμως, είναι η γέννηση της ιστορίας της μόδας.

Μόδα και μοντέρνα τέχνη γίνονται, λοιπόν, οι γόνοι της ίδιας της ανάγκης για ανάδειξη της ατομικότητας με όραμα και, κυρίως, με επαναστατικότητα, με πάθος για ανατροπή και νεωτερισμό. Μόδα και τέχνη συμπορεύθηκαν, έκτοτε, για την αποδόμηση στείρων ορίων και κανόνων. Πέτυχαν την διερεύνηση των παραδοσιακών ορίων της τέχνης και του εκσυγχρονισμού τους.

Οι ανατροπές ήρθαν από σοβαρές κρίσεις που βίωσε η ανθρωπότητα. Στα συντρίμμια του πολέμου του 1870, άναψε η φλόγα της ανατροπής της τάξης των ευγενών, η οποία στην τέχνη εκφράστηκε με την έλευση της Belle Epoque με δυναμικό εκφραστή τον Πολ Πουαρέ. Αργότερα, και μετά την δεινή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, άρχισε η ευφορία των «Τρελλών Χρόνων» (1920-1940), που σήμαναν το άνοιγμα της υψηλής ραπτικής στην Αμερικανική οικονομία, στον κινηματογράφο και στις ισχυρές βιομηχανικές οικογένειες. Ηχηρά ονόματα έκαναν τότε την εμφάνισή τους: Coco Channel, Elsa Schiaparelli κ.ά. Εκείνη την περίοδο των “Τρελλών Χρόνων”, έγινε ιδιαίτερα έντονος ο επικοινωνιακός πολιτιστικός διάλογος ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική. Τότε μπήκαν τα θεμέλια της Αμερικανικής τέχνης και μόδας και, κυρίως στη μόδα, μπήκαν οι βάσεις για την εμφάνιση του prêt-a-porter. Με την είσοδο του έτοιμου ενδύματος, εδραιώθηκε, στην ουσία, το όραμα του μοντερνισμού. Η καθημερινή ζωή, ο ανώνυμος και άγνωστος άνθρωπος μπορούσε να συμμετέχει εξίσου στην ομορφιά και στην ευτυχία. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αυτή η εξέλιξη, αυτή η κατάκτηση της τέχνης από τους ανθρώπους, εύκολα προσομοιάζει με την κατάκτηση ενός υπέρτατου δημοκρατικού δικαιώματος, της ισότητας και του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μακριά από οικογενειακά ονόματα και ιστορικές καταβολές.

Ιστορική σύμπραξη

Η σύμπραξη της μόδας και της τέχνης είναι αδιαμφισβήτητη. Η ιστορία αυτή ξεκινά εδώ και αρκετές δεκαετίες, όπου μεγάλοι οίκοι στρέφουν την προσοχή τους σε παγκόσμια αριστουργήματα (δηλ. ζωγραφικά έργα) τέχνης, κυρίως. Τα ζωγραφικά αυτά έργα, ερμηνεύονται με σκοπό τη δημιουργία ενδυμάτων, που θα μπορούσαν να τοποθετηθούν σε μουσεία (βλέπε Victoria & Albert Museum, Λονδίνο) ισάξια με τα ήδη υπάρχοντα έργα (υψηλής) τέχνης. Ένας από τους πρώτους σχεδιαστές μόδας που τόλμησαν την υπέρβαση (έργο [υψηλής] τέχνης να γίνει προϊόν της μόδας) ήταν ο Yves Saint Laurent το 1965, με έμπνευσή του ένα ζωγραφικό έργο του Mondrian που σχεδόν “ξεδίπλωσε” στο σώμα ενός μοντέλου. Η πιο πρόσφατη συνεργασία τέχνης-μόδας είναι η καλοκαιρινή συλλογή γυαλιών ηλίου για το 2011 του οίκου Prada, που εμπνέεται από το καλλιτεχνικό κίνημα του Μπαρόκ και δημιουργεί γυαλιά με απόλυτα θεατρικά σχέδια και κοψίματα.

Η art nouveau αφήνει το σημάδι της στις εκκεντρικές δημιουργίες της Prada και του Jean Paul Gaultier. Έκτοτε, οι διάσημες έγχρωμες μεταξοτυπίες του Andy Warhol και οι καρτουνίστικες φιγούρες του Roy Linhtenstein πρωταγωνιστούν σε κολεξιόν μεγάλων οίκων, όπως αυτές της Balenciaga, οι οπτικές ψευδαισθήσεις της opart μεταφράζονται σε εκκεντρικά φορέματα των οίκων Fendi και Moschino. Μέσα από αυτά τα παραδείγματα, φαίνεται πως οι νεότεροι σχεδιαστές μόδας αγαπούν την τέχνη, ή έστω την γνωρίζουν αρκετά. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ανορθόδοξο τρόπος γνωριμίας του κοινού με καλλιτέχνες και καλλιτεχνικά κινήματα, αλλά από την άλλη και μια εναλλακτική για να έρθει πιο κοντά η κοινωνία στην τέχνη. Γιατί όταν εμπορικοποιείς κάτι, το κάνεις κοινωνικά πιο αποδεκτό και πιο ευρέως γνωστό.

 Πηγή: www.parathyro.com